Sunnudagurinn 30. maí 2021 í Mosfellskirkju
Prédikun eftir sr. Sigurð Rúnar Ragnarsson
Trinitatis – Dagur hestamanna
Mt. 28.18-20

Við skulum sameinast í bæn til Drottins:
Gefðu oss Guð, hér farsælt líf,
af gæsku þinna mildu handa.
Fái þín sköpun, fulla hlíf,
hún finni ráð í hverjum vanda.
Verði þinn vilji, veit oss náð,
vek í oss kraft í lengd og bráð,
í nafni Guðs föðurs, sonar og heilags anda. Amen.

Náð sé með yður og friður frá Guði föður og Drottni vorum Jesú Kristi. Amen.
Vald mannsins er ekki vald Guðs, og umboð mannsins er aðeins fólgið í því að hann skilji hvernig Guð vill að hlutum sé fyrir komið.
Það er fyrst og fremst í ljósi og hlutverki hins dygga ráðsmanns. Sem og trúar. Að rækja sitt hlutverk af dyggð er kostur. Trú er sannfæring um hluti sem við sjáum ekki. Margt er þar sem hulið er spekingum, en náttúrbarnið á sinn einfalda hátt skynjar og nemur vissa þætti sem gefa lífinu gildi. Að lifa í sátt við umhverfi sitt, hlúa að, rækja af kostgæfni og vernda. Það á við um allt líf. Þótt Jesús segði: ”Allt vald er mér gefið á himni og jörðu”, þá gildir það ekki fyrir manninn að nota sér allt vald. En allt hið skapaða lýtur valdi Guðs. Lögmál hans er manninum framandi. En maður¬inn seilist í það vald að mega breyta eða með¬höndla allt hið skapaða.
Meðan náttúran ein fær að vera í friði, kemur eðlilegt náttúruúrval best fram í viðhaldi og við-gangi tegundanna sjálfra. Það á því t.d. einnig við um heil¬brigði, skap¬gerð og alla eðlis¬um¬gjörð hestsins okkar. ,,Hesturinn skaparans meistara mynd, mátturinn steyptur í hold og blóð“,, kvað skáldið Einar Ben um þennan dýrgrip skaparans.
Þegar við fjöllum um íslenska hestinn erum við að fjalla um dýrgrip sem geymir í sér arf genginna kynslóða, bæði eigin ættstofns innan blóðband¬anna og ekki síður ræktendanna sem hafa mótað hann til sinnar myndar. Við getum rakið útlit hestsins af frásögn¬um í sögum, og sjáum hvernig hesturinn hefur vaxið bæði af lífshæfni og snerpu og breyst í útliti og hæfileikum.
Hann hefur líka orðið óþrjótandi við¬fangsefni bæði skálda, lista¬manna og ekki síst tamn¬inga-manna, sem hafa náð fram hans bestu og helstu kostum. Hann hefur heillað fólk í öllum heims-álfum og fengið klapp og lof þúsunda aðdáenda sinna um heim allan. Í þessu sambandi kemur upp bæði minning um horfna góðhesta og gengna frum¬kvöðla, sem aldrei töldu tímann í mín¬útum, heldur vörðu hverri stund samskipta í tjáningu um hestinn eða til hans. Og það hefur ráðið úrslitum um að við eigum enn hreinræktaðan hest í landinu. Megi svo verða um ókomin ár.
Allt frá barnæsku snerist líf mitt um hesta, með skólagöngu unglings og fram á fullorðinsár. Hann bauð mér ótal ævintýri og gleðistundir ómældar.
Mig langar að fjalla um sjálfan mig hér við starfslok og þau einstæðu áhrif sem hann hefur haft og breytt lífi mínu á marga vegu, orðið bæði gleði og raun. Að unglingsárum slepptum, tók við nám í Menntaskólanum á Akureyri.
Ég var ekki búinn að vera lengi í skólanum Þegar ég fann fyrir þörf minni að fá að umgangast hesta. Mig vantaði bragðefni með náminu. Fljótlega komst í í kynni við hestamenn á Akreyri og myndaðist vinátta við einn ákveðinn mann er bjó í næsta nágrenni við skólann. Til hans mátti ég koma í hesthúsið, og smám saman fékk ég að kynnast hans miklu reiðhestum sem voru langtum meiri en ég hafði kynnst í sveitinni heima.
Hér urðu kaflaskil. Ég féll fyrir hestinum og féll í náminu. En það gerði mér engan skaða, ég tók bekkinn upp aftur og naut hestanna æ meir.
Á þessum árum var Búvörudeild Samb¬andsins að taka upp útflutning á hestum með flugi. M.a komu hestakaupmenn norður og síðan voru hestar fluttir frá Akyreyri út með flugi.
Þetta var algert ævintýri. Ég stefndi á það að verða þátttakandi í þessu ævintýri. Eftir samtal við þann mann sem hafði mest áhrif á mig Gunnar Bjarnason þ.v. ráðunaut, var teningunum kastað.
Allt var kortlagt út frá þessu. Ég fór til Þýska-lands haustið 1973 og var til jóla. Nægilega lengi til að fá yfirsýn yfir búgarða og ræktendur, auk þess að vinna hjá sumum þeirra. Heim kominn fór ég austur, heim í Neskaupstað og gerðist barna¬skólakennari.
Þann vetur féllu snjó¬flóð á bæinn. Óvænt atvik ráða oft miklu. Ég breytti um og fór í guðfræð-inám í H. Í. 1975 um haustið. Kennslan, aðstæður og ástand barn¬anna í bekknum réði miklu um þessa ákvörðun.
Ég lærði margt í guðfræðini og reyndi að vera virkur. En það var útþrá og efi. Útþrá og söknuður vegna frelsisins sem fylgdi hestunum og efi hvort ég yrði góður prestur. Hvað tæki svo við?
Ég gerði upp hug minn að loknu jólaprófi 1976. Ég fór í uppgjör við aðstæður og hvarf frá námi. Það er ekki átakalaust og ég orti ljóð, nk. uppgjör við Guð og fræðin, haustið 1977 sem hefur fylgt mér, en aðeins verið birt í Hestinum okkar nokkrum árum seinna; meðan það blað var og hét.
Ég var lausamaður við búvörudeild og rak um tíma tamningastöð og aðstoðaði erlenda kaup¬endur við kaup á hestum.. Ég fór með hesta til Ameríku Lon Island en þar var verið að setja á laggirnar þjálfunarstðöð fyrir fötluð börn á hestbaki. Leiðin lá svo þaðan til Kandada með aðra hesta úr sömu sendingu. Allt var að gerast.
Við hjónin fluttum svo í Mosfellsbæinn 1977 og keyptum hesthús á Varmár¬bökkum og ljóst var að hægt var að hafa hesta¬mennskuna með öðru dag¬legu starfi, mér fannst ég vera á réttri hillu. Hestamennskuna gat ég ekki gert að fullri atvinnu en hugurinn vildi þangað. En margt annað réði því að minn tími var ekki kominn. En ljóðið sem ég samdi og leit á sem uppgjör við guðfræðina 1976 er svona:

Draumflug
Við gæðingsins háttstemmda hófadyn,
Hafa margir draumar náð að rætast.
Þar getur sálin fundið sannan vin,
ef saman beggja gleði nær að kætast.
Og nái að fléttast hugur þinn við hönd,
í hestsins geð til hörpu lífsins strengja,
Þá rofna aldrei bernsku þinnar bönd,
sem börnin ein við náttúruna tengja.

Við finnum aldrei okkar innri mann,
ef við engum sýnum kærleikann.
Þvi hver og einn er skilur hestasál,
hefur eignast annað tungumál.
Um draumahestinn dreymir okkur flest,
og dag einn ber hann fyrir eins og gest.
Ég bað í hljóði er birtist þessi sýn,
að bundist honum gætu örlög mín.

Ég sá hann stoltan stikla fjallabrún,
og stuttu seinna bar hann yfir tún.
Er til mín leit og ákafur hann stökk,
þá undan hófum neistaregnið hrökk.
Svo fallegur hann fyrir augum stóð,
með fjörleg augu logandi sem glóð,
Hann frísaði svo freyddi um hans vik,
ég fann að ekkert dugði lengur hik.

Ég sælu fann er settist ég á bak,
söng þá grundin mjúk við hófatak.
Við saman liðum inn í landsins fang,
og léttur folinn hafði allan gang.
Hve ljúfur var og leikandi við taum.
ég leyfði mér að kalla þetta draum.
Í blænum upp í fang mitt faxið stóð,
er fákurinn af krafti grundir óð.
Er fetgangi hann fékk að beita um stund,
færði dagsins blik mér gull í mund.
Ég fann að okkar sama átti geð,
á óskastund er atvikunum réð.
Í sömu hending liggur gatan greið,
hann grípur nokkur stökk og síðan skeið.
Ég tek í fax, en tauminn slakan hef,
á taugum spenntur frelsið honum gef.
Við fórum ört á flugi yfir geim,
í fjarska sá ég birtast nýjan heim.
En ofar hærra út við ystu rönd,
eilífðar þar lágu beitlönd.
Þar hestar gengu í gríðarstórri hjörð,
er gistu allir fyrrum okkar jörð.
Í stóði þar ég þekkti margan grip,
er þarna mátti líta rétt í svip.

Í langan tíma lægð´i ei þennan sprett,
léttum kostum þaut hann yfir vang.
En takmörk eru öllum einhver sett,
og einnig þeim er færist stórt í fang.
Ég flötum lófa fast á makkann sló,
svo folinn ólmur upp af skeiði hrökk,
Mér lífið fannst að fyndi aftur ró,
en fótum barin jörðin stundi klökk.

Ennþá var ei endalokum náð,
því áfram geystist klárinn yfir láð.
Með kraftsins vilja voru sporin lengd,
og virtust jörð og himinn vera tengd.
En nú mér fannst að ég fengið hefði nóg,
er folinn rann í gegnum dimman skóg.
Ég greip í mesta flýti fast um taum,
og feginn vildi stöðva þennan draum.

Af hröðu stökki loks lét undan síga,
er léttan fetgang aftur mátti stíga.
Hans mikla skap nú mýktist allt á ný,
er makkinn seig og lund varð aftur hlý.
Á leiðarenda mig að lokum bar,
ég lofaði að segja aldrei hvar.
Þær sækja á hugann þessar minningar,
þótt ekki finnist heldur nokkurt svar.

En engin hugsun finnst mér fullkomuð fyrr en maður sáttur er við Guð. Og ég yfirgaf guðfræðina í leit að hestinum á ný.
Mér fannst líf mitt öðlast frelsi. Mér buðust ótal mörg tækifæri og mörg gleðiefni á næstu árum. Ég vil stikla á stóru, en tvisvar fóru fram stór-sýningar gæðinga og hestamanna á Mela-vellinum um hvítasunnu árin eftir 1977 og 1979. Nú áttu hesta¬menn aðeins eina ósk að myndi rætast.
Reiðhöll. Ég varð framkvæmdastjóri L.H. á þessum tíma og það voru nýir tímar í kortunum. Hestamennsk¬unni óx fiskur um hrygg, æ fleiri urðu félagsmenn í hestamannfélögum. Mótahald breyttist og hestaí¬þrótta¬mót urðu æ fleiri og vinsælli. Félag tamningamanna var komið til sög¬unnar. Í Frey mátti lesa þessa grein:
,, Í janúar 1984 héldu ýmsir áhugasamir aðilar fund um málið og kusu nefnd til að annast undirbúning að byggingu reiðhallar og vinna að stofnun hlutafélags um fyrirtækið. Stofnfundur samtakanna var síðan haldinn sunnudaginn 20. maí 1984 en framhaldsstofnfundur var haidinn 12. janúar 1985, og þá var um leið safnað hlutafjárloforðum”. Reiðhöllin varð að veruleika.
Hér var einn stærsti draumur hestamanna að rætast á afmælisdegi mínum: Þessi bygging skipti sköpum fyrir alla möguleika hestaíþrótta að blómgast. Reksturinn var erfiður á köflum, en fleir reiðskemmur og aðstað var gerð víða um landið fyrir hestamenn. Og svo voru hestaíþróttir samþykktar innan samtaka ÍSÍ. Það var ljúft.
Á þessum árum átti ég samtal við Jón Bjarna-son þ.v. skólameistari á Hólum. Hann tók vel í hugmyndir mínar og fleiri innan L:H að færa hestamennsku sem námsgrein inn í bændaskólann og þá auðvitað báða skólana. Slík varð þróun þessara mála og má kalla þetta tímabil vor hestamennskunnar á Íslandi. Kynningarrit og tímarit voru einnig í blóma, bæði Hesturinn okkar og Eiðfaxi og auk þess sum erlend tímarit um íslenska hestinn breiddu út áhuga og frægð hans.,
Á sama tíma voru hlutir að gerast í ¬flutn¬¬ingi sem var að stóraukast. Búvörudeild Sambandsins dró sig í hlé á þessum tíma en bauð Félagi hrossa¬bænda aðstöðu innan húss og ég var ráðinn starfsmaður þar við kynningar og útflutn-ing og fleira á gríðarlega spennandi tímum.
Það voru tímar uppgangs og margs að minnast. Farið var í stórsýningar á hestum í Þýskalandi og Equitana tók fagnandi við sýningum á íslenska hestinum sem varð æ vinsælli FEIF-evrópu¬samtök eigenda íslenskra hesta voru þegar búin að sanna sig og héldu Evrópumót sem vöktu athygli. Hestar frá Íslandi og knapar voru ævin¬lega í sigursætum lengi vel. Knapar kóngar um stund. Hvert næsta evrópumót með nýjar vonir og sigra var tiulhlökkun.. Enn eigum við í íslenska hestinum auðlind sem sameinar okkur hér í dag. Sú auðlind er hluti af sköpunarverki Guðs, sem við eigum að varðveita. Þetta er fjár¬sjóður kyn-slóðanna sem hefur verið varðveittur af einni kyn¬slóð og afhentur annarri til framtíðar.
Hér hefur verið stiklað á stóru í þróun útflutn-ings og hestamennsku jafnhliða því sem ræktun tók stórstígum framförum. Sagan er sögð kannski fremur til að benda yngri kynslóðum hestamanna á þróunina og gerjunina sem hefur leitt til þess að nú eru reiðskemmur, hringvellir, námskeið og tamningar á allt öðrum standards en var áður.
En sagan geymist í ritum og munnlegri geymd til betri tíma. Margir af yngri kynslóðum vita ekki af baráttunni fyrir öllum þessum þáttum og hvernig allt stefndi að sama brenni¬punkti, til að auðga og þróa hesta¬menn¬skuna, með hliðarafurð á útflutn¬ingi hesta og betri ræktun. Gunnar Bjarnason varð útflutnings¬ráðunautur og fór víða til að kynna hestinn. Hann hafði gert það á árum áður, en nú var kominn gróðursælli jarðvegur fyrir markaði erlendis og flutningur sjaldnast vandamál.Var brautin rudd með flugi og skipum til skiptis.
Ég get ekki lokið svo máli mínu hér að minnast ekki Gunnars sem hins mesta eldhuga er fór fyrir í öllu því er viðkom að afla hestinum vinsælda erlendis sem innanlands. Hann var fyrrverandi hrossaræktarráðunautur, á erfiðum tíma en rækt¬un var þá í nokkuð föstu fari og sárafáir ræk¬tendur sem höfðu áhuga og auga fyrir eiginleikum hestsins, á öðru en sem vinnuhross og smala¬hestar. En með eldmóði sínum vann Gunnar marga ræktendur á sitt band og stuðlaði að ræktunarmarkmiðum til framfara á Landsmótum er þau voru haldin í landinu.
Við unnum saman að hagsmunamálum hest-amanna og störfuðum saman í erlendum sam-skipt¬um um árabil við að bæta og auka hróður íslenska hestsins. Það var eldmóður Gunnars sem mestu réð um fram¬vinduna og allir hrifust með honum og hann lét einskis ófreistað til að vinna þessu málefni fylgi.
Minning hans og þökk meðal hestamanna mun lifa bæði á Íslandi og víða erlendis. Þetta var merkilegur og mótandi tími.
Nú við starfslok sem, prestur er mér hugsað til liðinna tíma. Sagt er að hver vegur að heiman sé vegurinn heim. Ég kvaddi Mosfellsbæ og vini í júní árið 1999, þá orðinn prestur hér, eftir að við hjón höfðum búið hér í tuttugu ár og börn fædd.
Guðfræðin hafði fangað hugann og ný hringrás varð til. Nú undir formerkjum trúar, en grunnur¬inn var m.a áhrif frá boðun þess fagnaðarerindis sem ég hafð rækt og stundað áður; að útbreiða áhuga á íslenska hestinum vítt og breitt.
Hvernig það atvikaðist að ég fór aftur í guð-fræði og vígðist 1998, er saga sem verður sögð við annað tilefni, en oft hef ég velt því fyrir mér, hve vegir Guðs eru órannsakanlegir. Lífið og lífsfer¬illinn virðist ganga í hringi. Fyrr en varir kemur maður að þeim stað aftur sem lagt var upp frá. Hér stend ég því í dag yður sendur: Í Fyrra Þessa¬lóniku¬¬bréfi stendur: ,,Trúr er sá er yður kallar, hann mun koma þessu til leiðar!” En hver er manns köllun? Hvert er starfið? Vígsla til ptrests er staðfesta um náðargjöf, sem eigi má vanrækja. Og til að boða það. ,,Er ég settur prédikari, postuli og kennari“. 2. Tim.1:11.
Yfir öllu vakir sá sem þekkir mannlífið og er öllu æðri og ofar. Lífið er ekki ferð án fyrirheits. Allt hefur tilgang. Mosfellsbær hefur verið áfanga¬staður minn, enn á ný en við undarlegar aðstæður erfiðra tíma. Tíminn er senn fullnaður.
Aldurinn setur mér nú mörk. Reynslan héðan frá fyrstu dögum, sem hestamaður og síðar prestur, samfélagið og góð kynni af sam¬ferða¬-mönnum, sætar og beiskar minningar um á¬fanga sem hafa unnist eða tapast í lífsins stríði, eru myndir bæði í lit og svart hvítar.
Ég saknaði þess að fara á sínum tíma, en allt er hverfult, og oftar en ekki kemur maður að sömu uppsprettunni aftur án þess að vita eða sjá það fyrir. Enn um leið er líka eitthvað nýtt sem býðst. Ég átti líka góðan söfnuð og samfélag í Neskaupstað sem prestur, og viss forréttindi að þjóna bæði þar og hér með fólkinu sem maður hafði ávallt góð kynni við.
Í núverandi starfi hef ég notið mikillar ánægju, og fundið samsvörun bæði í köllun til starfans og við mitt eigið sjálf. Með farsæld Guðs er lagt upp og treyst á handleiðslu hans um farinn veg, er ég lýk starfi hér Mosfellsbæ, þar sem það hófst.

Þú lagðir upp með lítinn mal og staf,
Þá leið er hugur bráður réð að taka.
En áður en þú annars vissir af,
Ertu kominn sömu leið til baka.

Og kominn aftur ekkert hafði breyzt,
En sýnin náði huga mþinn að fanga.
Þú hafðir kannski engi afrel leyst,
En lærdóm mikinn veitti þessi ganga.

Þú hittir fólk í hugans víða rými,
Heimsmynd þín fékk á sig annan blæ.
Allt er afstætt, einnig lífsins tími,
en engri stund þó kastað var á glæ.

Hér vil ég þakka fyrir þær stundir sem ég átti með söfnuði mínu hér fyrr og nú. Sáttur tek ég upp mína tjaldhæla og hlakka til þess ókomna. Hugur minn dvelur með ykkur áfram. Ég þakka sam¬fylgdina með ykkur sem söfnuði og félagsskapar fólksins og meðal hesta¬manna á liðnum tíma.
Ég bið hestamönnum og samferða¬mönnum allrar Guðs blessunar. Góðar stundir. Lifið heil!